Kako su posljednjih dana u fokusu javnosti predložene izmjene Zakona o javnim prihodima FBIH, tačnije ukidanje pondera 2 po kojem Kanton Sarajevo ostvaruje pravo na dio prihoda od indirektnih poreza, za BH RADIO 1 ministar finansija KS Davor Čičić osvrnuo se na moguće posljedice ovakvog ekonomskog udara na Budžet KS.
On je istakao da prema bilo kom ekonomskom kriteriju koji se uobičajeno uzima u raspodjeli prihoda, učešće Kantona Sarajevo u Federaciji BiH je veće od sredstava koje se vraćaju ovom kantonu kroz raspodjelu prihoda.
Ministar Čičić je podsjetio da je Ekonomski institut u Sarajevu još 2015. godine izradio studiju koja je pokazala da bi oko 100 miliona KM prihoda od indirektnih poreza, koji se ovdje ostvaruju po ekonomskim kriterijima kao što su učešće u krajnjoj potrošnji, prijavljenom prihodu i ostvarenoj dodanoj vrijednost, trebali pripadati Kantona Sarajevo. Sada se tih 100 miliona KS prelijeva drugim kantonima, prema kriterijima iz važećeg Zakona.
Ovi navodi su potvrđeni od ekspertske misije Međunarodnog monetarnog fonda koja je boravila u BiH 2015. godine. Stoga, kako ističe ministar Čičić, Kanton Sarajevo ne može prihvatiti tvrdnju da je u trenutno u povlaštenom položaju u raspodjeli javnih prihoda.
Sadašnja formula neadekvatna
Ministar se pojasnio šta bi za KS značilo ukidanje pondera 2, zbog posebnih rashodovnih potreba, kako stoji u trenutnom zakonu.
– Važno je spomenuti da nacrt federalnog zakona o kojem govorimo i njegovo obrazloženje ignoriše činjenicu da je u važećem Zakonu o pripadnosti javnih prihoda koji je na snazi od 2006. godine Kantonu Sarajevo utvrđen ponder 2 po osnovu tzv. ”historijskog modela”, tj. učešća KS u porezu na promet koji je 2005. godine iznosio 35,5 posto u odnosu na ukupne prihode od poreza u FBiH. Tada se vodilo računa da se primjenom nove formula učešće KS u prihodima od poreza zadrži na približno istom nivou. Zbog toga je uveden ponder 2, a ne iz razloga kako je naveden u obrazloženju, da je ta formula utvrđena zbog ratnih razaranja i oporavka Sarajeva – pojašnjava ministar Čičić.
U prvoj godini, tada novog zakona, učešće KS u indirektnim porezima je iznosilo 34,7 posto, a prema procjenama za 2021. godinu, to učešće će iznositi oko 30 posto.
– Vidimo da je sada četiri posto manje prihoda od poreza u odnosu na prvu godinu primjene zakona. Mi sadašnju formulu smatramo neadekvatnom i zastarjelom i slažemo se da je treba mijenjati. Po svim pravilima fiskalnih politika u razvijenim zemljama porezi treba da se vraćaju na mjesto gdje su i nastali i oporezovani kako bi se tim sredstvima rješavale potrebe poreskih obveznika koji su ih i uplatili – ističe Čičić.
Udar za Budžet
Za KS bi ukidanje pondera 2 bilo veliki udar za Budžet i sve javne funkcije. Kako je navedeno i mišljenjima Vlade FBiH i Federalnog ministarstva finansija, predloženim izmjenama se mijenja samo jedan dio te formula, i ne uzimaju se u obzir drugi elementi te formule. Ovim se narušava čitava formula na način da bi KS dobio još 100 miliona manje prihoda. Predloženo je u prvom koraku smanjenje pondera 2 na 1,5, a svake sljedeće godine bi se on smanjivao za 0,1 posto dok ne bi došao do koeficijenta 1.
– U konačnici bi se u takvom slučaju, od procijenjenih 580 miliona uplate poreza u KS u 2022. godini, 250 miliona vratilo u KS, a 330 bi bilo raspoređeno drugim kantonima. To znači da bi Sarajevskom kantonu od svih poreza ovdje uplaćenih ostalo između 40 i 45 posto, dok bi se 55 posto prelijevalo u druge kantone. Ni po jednom ekonomskom kriteriju ne mogu reći da je ovo pošten model i mi zagovaramo da se ovaj model generalno mijenja, ali na način da se uvrste ekonomski parametri – ističe ministar Čičić.
Asimetrija od državnog nivoa
Podsjetio je da se na državnom nivou ovi prihodi dijele između FBiH i RS po kriteriju krajnje potrošnje. U FBiH se prilikom raspodjele koriste drugi, ne ekonomski parametri, i to broj stanovnika, površina, broj upisanih učenika u osnovnim i srednjim školama.
– Smatramo da već sada imamo asimetriju od državnog nivoa dalje prema federalnom i kantonalnim nivoima, Također, FBiH je objavila da je u suficitu, a svi kantoni su u deficitu što pokazuje da u toj vertikalnoj raspodjeli nešto nije uredu. Zbog toga i mi smatramo da ovakav zakon nije pošten, ali i da treba napraviti novo, cjelovito rješenje bazirano na ekonomskim parametrima kao što je krajnja potrošnja, nivo dohotka, GDP-a, uz propisanu obavezu da bogatiji kantoni pomaže siromašnijim, zbog ravnomjernog razvoja FBiH – zaključio je ministar Čičić