Umjesto da priznaju odgovornost za pokolj, ultranacionalistički političari iz Republike Srpske i njihovi pomoćnici su proteklih 26 godina proveli negirajući da ono što se dogodilo u Srebrenici predstavlja genocid, besramno fabrikujući alternativne i lažne scenarije.
Za IGES piše: Menachem Z. Rosensaft
Zamislite međunarodno zgražavanje kada bi murali Adolfa Hitlera bili istaknuti širom Njemačke, ili ako bi studentski dom u Berlinu dobio ime po Adolfu Eichmannu, kreatoru sistematskog uništavanja šest miliona Jevreja u Holokaustu.
Dalje zamislite opću osudu bilo koje njemačke vlade koja bi, iz vlastite zablude, vodila politiku tvrdeći da Holokaust nije bio genocid i da su Židovi sami nad sobom izveli masovne pokolje.
Upravo se ovakav scenario odigrava u Republici Srpskoj, entitetu u kojem dominiraju Srbi unutar nesigurne multietničke države Bosne i Hercegovine, uređene po Dejtonskom sporazumu iz 1995. godine, koji je nastao kao rezultat genocida nad Bošnjacima, bosanskim muslimanima, u i oko grada Srebrenice u istočnoj Bosni, počinjenog od snaga bosanskih Srba prije više od 26 godina.
Relevantne činjenice su u osnovi poprilično jasne. Tokom brutalnog bosanskog rata koji je trajao od 1992. do 1995. godine, paravojne snage bosanskih Srba upustile su se u divljačku kampanju protjerivanja nesrba iz dijela Bosne gdje su dominirali etnički Srbi. Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija je 1993. godine odredilo “Srebrenicu i njenu okolinu kao sigurnu zonu koja bi trebala biti slobodna od bilo kakvog oružanog napada ili drugog neprijateljskog čina.” (1)
Tokom nekoliko dana, počevši od 11. jula 1995. godine, snage bosanskih Srba pod komandom generala Ratka Mladića ubile su oko 8.000 muslimanskih muškaraca i dječaka između 12 i 77 godina iz enklave Srebrenica. Mladićeve snage su također nasilno protjerale oko 25.000 bošnjačkih žena, djece i staraca iz Srebrenice.
U Konvenciji UN-a o genocidu iz 1948. godine stoji da ubijanje pripadnika “nacionalne, etničke, rasne ili vjerske grupe”, s “namjerom da se uništi, u cijelosti ili djelimično”, ta grupa “kao takva” predstavlja zločin genocida prema međunarodnom zakonu. (2)
Međunarodni krivični sud UN-a za bivšu Jugoslaviju (ICTY) do danas je osudio šest bosanskih Srba, uključujući Mladića i bivšeg predsjednika Republike Srpske Radovana Karadžića, u vezi sa ubistvima u Srebrenici. (3)
Zatim, 2007. godine Međunarodni sud pravde donosi da su „djela počinjena u Srebrenici… počinjena sa specifičnom namjerom da djelimično unište grupu muslimana Bosne i Hercegovine kao takve; i zbog toga se radi o djelu genocida.“ (4) Na isti način, u presudi kojom je Karadžić osuđen za genocid, Pretresno vijeće MKSJ je navelo da je „jedini razuman zaključak“ koji se može izvesti iz ubijanja muškaraca i dječaka Bošnjaka iz Srebrenice “da su pripadnici snaga bosanskih Srba koji su organizovali ovu operaciju imali za cilj da unište bosanske muslimane kao takve.” (5)
Umjesto da priznaju odgovornost za pokolj, ultranacionalistički političari iz Republike Srpske i njihovi pomoćnici su proteklih 26 godina proveli negirajući da ono što se dogodilo u Srebrenici predstavlja genocid, besramno fabrikujući alternativne i lažne scenarije.
Memorijalni centar Srebrenica-Potočari je 2020. godine objavio izvještaj o negiranju genocida u Srebrenici koji dokumentuje revizionističke inicijative političara i pseudoakademika kojima pokušavaju iskriviti istoriju. (6) Pokušaji negiranja se kreću od toga da se ospori broj mrtvih do okrivljavanja žrtava za zločin, tvrdeći da je to bila reakcija na bošnjačke provokacije.
Tako Milorad Dodik, srpski član tročlanog Predsjedništva Bosne i Hercegovine, genocid u Srebrenici naziva „izmišljenim mitom“ (7) i kategorički izjavivši da se „genocid nije dogodio, Srbi to nikako ne smiju prihvatiti“. (8)
S druge strane, predsjednica Republike Srpske Željka Cvijanović jasno je sugerirala da je ubistvo Bošnjaka u Srebrenici odmazda za prethodne antisrpske “ratne zločine nad Srbima” koje su navodno počinile snage bosanskih muslimana. (9)
Čak se ide i dalje od toga. Počinioci genocida u Srebrenici se glorificiraju u današnjoj Republici Srpskoj. Ogromni murali Ratka Mladića širom Republike Srpske i Srbije veličaju Mladića (10), a jedan studentski dom je sa velikom pompom nazvan po Karadžiću. (11) To je praktičan primjer kao kad bi pretvorili Adolfa Eichmanna u narodnog heroja.
Prošlog jula, takozvana “nezavisna” komisija koju su imenovale vlasti Republike Srpske na čelu sa kontroverznim izraelskim akademikom Gideonom Greifom (12) objavila je više od 1.000 stranica dugačak izvještaj koji besramno i pod maskom kvazi studije, kategorički odbacuje tvrdnje da je u Srebrenici izvršen genocid. (13)
Izvještaj, koji sam opširno kritizirao ubrzo nakon što je objavljen u javnosti (14), je grozota koja ne samo da očito ignorira jednu za drugom presudu MKSJ-a, već kao jevanđelje prikazuje spise uglavnom diskreditiranih poricatelja genocida u Srebrenici, ne osvrćući se na spise historičara i pravnika koji su došli do dijametralno različitih zaključaka.
Izvještaj se bazira na prevaziđenom načinu racionaliziranja i opravdavanja okrivljavanja žrtava, za rasne, etničke ili reglijiski motivirane zločine počinjenja nad njima, i u velikoj mjeri omalovažava, te predstavlja nelegitimnim, ne samo Tribunal u Hagu (MKSJ) nazivajući ga politički pristrasnim, nego sve sudove za ratne zločine počevši sa Nirnbergom. Izvještaj ide toliko daleko da obesmišljava i odbacuje same razloge i temelje na kojima su zasnovni međunarodni vojni tribunali u Nirnbergu i Tokiju, pozivajući se na nekakvu “pravdu pobjednika” ili “kaznenu pravdu”.
Još jedan neukusan aspekt Greifovog izvještaja je očigledna namjera njegovih autora da Bošnjake prikažu odgovornim za akcije trupa Republike Srpske, u suštini okrivljujući žrtve. Veliki dio izvještaja posvećen je genocidu koji su ustaše počinile nad Srbima i Jevrejima tokom Drugog svjetskog rata, kao i obimnim izvještajima o navodnim bošnjačkim agresivnim akcijama počevši od 1991. godine. Prema ovom konkretnom argumentu, bosanski Srbi su ubijali Bošnjake u Srebrenici, ne kao dio genocida, nego iz odmazde ili kako bi spriječili buduće vojne akcije tih Bošnjaka.
Izvještaj Greifa, također, više puta Bošnjake prikazuje kao agresore, a bosanske Srbe kao žrtve, pokušavajući nanovo pisati historiju što podsjeća na opravdavanje nacističke antijevrejske politike ministra propagande Trećeg Rajha Josepha Goebbelsa. Optužujući Alberta Einsteina i njemačke jevrejske pisce Emila Ludwiga i Liona Feuchtwangera za vođenje „zvjerske kampanje“ protiv Njemačke, Gebels je u aprilu 1933. izjavio da je „njemačka nacija spremna staviti jevrejsko pitanje na čekanje, ako Jevreji ostave njemačku naciju na miru. (15)
Osam i po godina kasnije, u novembru 1941. godine, kada su početne faze holokausta bile u toku, Gebels je napisao u nedeljnim novinama Das Reich: “Ako međunarodno finansijsko jevrejstvo uspije u ponovnom guranju svijeta u rat, rezultat neće biti boljševizacija svijeta i time pobjeda Jevreja, već uništenje jevrejske rase u Evropi… Svaki Jevrej je naš neprijatelj u ovoj istorijskoj borbi… Jevreji moraju biti uklonjeni iz njemačke zajednice jer ugrožavaju naše nacionalno jedinstvo.” (16)
To je upravo ona vrsta sramotnog argumenta koji vidimo u Greifovom izvještaju kao podsvjesno opravdanje za ono što se dogodilo u Srebrenici: ‘Bošnjaci su na sebe navukli genocid (koji izvještaj negira da je bio genocid), nemojte kriviti Mladića, nemojte kriviti Karadžića, nemojte kriviti vojnike Republike Srpske koji su ubili hiljade nenaoružanih muškaraca i dječaka. Mnogo je jednostavnije i lakše okriviti Bošnjake.’
Kada bi student na mom predmetu o pravu genocida iznio ovu vrstu argumenata u seminarskom radu, ne bi dobio prolaznu ocjenu.
Sumorna stvarnost je da je srebrenički pokolj bio jedna od najozloglašenijih manifestacija genocida u dvadesetom stoljeću. Također, nema sumnje da su ga počinile pristalice autohtone ekstremističke etnonacionalističke ideologije. Ovaj način razmišljanja i njegovi zagovornici su još uvijek vidljivi.
Shodno tome, trenutni drski pokušaji negiranja i iskrivljavanja genocida u Srebrenici ne pokazuju samo moralni i ideološki bankrot poricatelja genocida. Daleko zlokobnije, oni predstavljaju vrlo jasnu i prisutnu opasnost jer nas podsjećaju na otpornost i ponovno oživljavanje političkog ekstremizma koji je prije svega stvorio plodno tlo za genocid.
Izvor: Cornell University
Literatura:
1. Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, UNSC Res 819, UN Doc S/Res/819, 16 April 1993.
2. Convention On The Prevention And Punishment Of The Crime Of Genocide (adopted 9 December 1948, entered into force 12 Jan 1951) UNTS 1021
3. See generally, Menachem Z. Rosensaft, “Ratko Mladic´ ’s Genocide Conviction and Why it Matters,” Tablet Magazine, November 22, 2017, https://www. tabletmag.com/sections/news/ articles/ratko-mladics-genocide-conviction-and-why-it-matters.
4. Case Concerning Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro), International Court of Justice, Judgment of 26 February 2007, ¶ 297.
5. Prosecutor v. Radovan Karadžic´, Judgment, Trial Chamber, 24 March 2016, IT-95-5/18-T, ¶ 5669.
6. “Srebrenica Genocide Denial Report 2020,” Srebrenica-Potocˇari Memorial and Cemetery for the Victims of the 1995 Genocide, May 2020.
7. Zamira Rahim, “Srebrenica massacre is ‘fabricated myth’, Bosnian Serb leader says,” Independent, 14 April 2019.
8. “‘It’s getting out of hand’: genocide denial outlawed in Bosnia,” Associate Press, July 24, 2021 (https://www.theguardian. com/world/2021/jul/24/genocide-denial-outlawed-bosnia-srebrenica-office-high-representative).
9. Željka Cvijanovic´ , “President of the Republic of Srpska addresses at the international scientific conference ‘Srebrenica, Reality and Manipulation’”, 12 April 2019, http://www.predsjednikrs.net/en/ president-of-the-republic-of-srpska-addresses-at-the-international-scientific-conference-srebrenica-reality-and-manipulation-4/
10. Mersiha Gadzo, “Ratko Mladic´ ’s ideology lives on in Republika Srpska,” Al Jazeera, 24 November 2017; Erna Mackic, “Ratko Mladic´ Monument Erected in His Bosnian Hometown,” Balkan Insight, 3 September 2018; “Mural dedicated to War Criminal Ratko Mladic´ in Bosanka Gradiska,” Sarajevo Times, 20 June 2020.
11. Daria Sito-Sucjc, “Defiant Bosnian Serbs honor Karadzic before Hague genocide verdict,” Reuters, 20 March 2016. The plaque honoring Karadžic´ at the dormitory was removed in late 2020 at the request of Karadžic´ ’s daughter. Vladimir Kovacevic and Lamija Grebo, Tribute to Radovan Karadzic´ Removed after Daughter Intervenes,” Balkan Insight, 10 December 2020.
12. Menachem Z. Rosensaft, “From a Respected Holocaust Historian to a Genocide Denier,” Haaretz, February 1, 2022, https://www. haaretz.com/israel-news/. premium.HIGHLIGHT-how-a-holocaust-historian-became-a-genocide-denier-1.10578793
13. Concluding Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Sufferings of All Peoples In the Srebrenica Region Between 1992 and 1995, https:// incomfis-srebrenica.org/report/
14. Menachem Z. Rosensaft, “Deceptive Report Escalates Srebrenica Genocide Denial Campaign,” Just Security, July 29, 2021, https://www.justsecurity. org/77628/deceptive-report-escalates-srebrenica-genocide-denial-campaign
15. “Defends Attitude or Reich on Jews,” The New York Times, April 30, 1933, Section E, Page 2.
16. Joseph Goebbels, “The Jews Are Guilty!” Das Reich, 16 November 1941, German Propaganda Archive, Calvin University, https://research. calvin.edu/german-propaganda-archive/goeb1.htm
