Bošnjačkim povratnicima u regiji Srebrenice, koja je prošla kroz ratni pakao, ali i drugim građanima, institucije Republike Srpske sve masovnije oduzimaju imovinu. Proces sinhronizacije podataka o nekretninama koji se nalaze u različitim službenim evidencijama traje već godinama, a broj slučajeva gdje je privatna imovina građana prepisana na entitet Republika Srpska alarmantno je visok.
Zbog nemogućnosti vlasnika da se uhvate u koštac sa pravnom mašinerijom, ali i zbog apsurdnosti zakonskog rješenja po kojem se stranka na oduzimanje imovine ne može žaliti – situacija se dodatno komplikuje. Građani, prevashodno Bošnjaci, ostaju bez zemlje koja je generacijama bila u posjedu njihovih porodica, a koja postaje vlasništvo Republike Srpske.
“Rečeno mi je da imam četiri parcele koje se vode kao ‘uzurpacija’, a jedna je potvrđena da je naše vlasništvo. Za parcele koje je moj dedo dijelio sinovima, koje su pripadale mom ocu pa meni, potrefilo se da su uzurpacija. Ne znam o čemu se radi jer je ta imovina prenošena maltene s koljena na koljeno”, priča Adil Mehmedović, kojem je 10 dunuma zemlje prepisano na Republiku Srpsku.
On je 2023. godine pozvan na izlaganje o nepokretnostima pred komisijom koju je formirala Republička uprava ze geodetske i imovinsko-pravne poslove RS (RUGIP). Smisao izlaganja je da stranke identifikuju svoju imovinu, što je Mehmedović i učinio. Međutim, u procesu harmonizacije zemljišnih knjiga, on i njegova porodica ostali su bez četiri parcele na području Bostahovina (opština Srebrenica).
Valter je u posjedu dokumentacije za još pet ljudi kojima je takođe oduzeta imovina. Muški Begić i Ramizi Gradaščević oduzeto je više parcela, kuće a pomoćni objekti su izbrisani. Imovina Saliha Mehmedovića takođe je uknjižena na Republiku Srpsku, a Azemu i Amelu Ejuboviću oduzeto je po tri parcele.
Cilj izlaganja na javni uvid podataka o nekretninama i utvrđivanja prava nad njima je osnivanje novog katastra u Republici Srpskoj. Tokom postupka, na uvid se izlažu podaci o nekretninama koji se trenutno nalaze u službenim evidencijama kako bi se usaglasili sa stvarnim stanjem. Provode ga opštinske komisije za izlaganje, koje su formirane za jednu ili više katastarskih opština.
Bivši načelnik opštine Srebrenica Abdurahman Malkić, skupa s bratom, takođe je prisustvovao izlaganju nepokretnosti za njegovu mjesnu zajednicu.
“Ali poslije donošenja rješenja komisije, ustanovili smo da određene parcele fale i da su navodno vlasništvo Republike Srpske. Navodno je republički pravobranilac osporio te parcele. Radi se o gotovo 26 dunuma zemljišta, skoro pola naše imovine”, kaže Malkić.
NEMOGUĆNOST ŽALBE
Isto toliko zemlje na području opštine Srebrenica izgubila je i porodica Almira Ejubovića, a ta zemlja sada je uknjižena na Republiku Srpsku, o čemu je Valter pisao i ranije. Nekoliko dana nakon što je na izlaganju o nepokretnostima identifikovao svoje parcele, Ejubović je primio rješenje prema kojem mu je oduzeto oko 25 dunuma zemlje.
Saznao je, takođe, da je Pravobranilaštvo RS prije izlaganja o nepokretnostima donijelo odluku da im se ta zemlja oduzme.
“A to nam nije saopšteno na komisiji kad smo pozvani na identifikaciju. Niti smo ranije dobili ikakvu obavijest o oduzimanju zemlje, niti smo dobili neko obrazloženje. Samo su u rješenju napisali da je to državna svojina i da se knjiži na entitet Republika Srpska”, priča Almir Ejubović.
Njegova porodica posjeduje podatke o vlasništvu iz više evidencija, ali žalba na oduzimanje zemljišta nije moguća, kako objašnjava advokat Emir Kovačević.
“Osnovno pravo građana – pravo na žalbu, uskraćeno im je po Zakonu o premjeru i katastru RS gdje se kaže da ukoliko vi u postupku izlaganja dobijete rješenje kojim niste zadovoljni, vi možete da se žalite samo na klasifikaciju ili na površinu zemljišta. A ne možete se žaliti ako vam je u određenom postupku oduzeta imovina”, pojašnjava Kovačević.
Ovaj advokat, koji zastupa više povratnika u sličnim procesima, ističe kako uskraćivanje građanima da utiču na ono što je država odlučila predstavlja grubo kršenje i Ustava i Evropske konvencije o ljudskim pravima koja garantuje pravo na djelotvornu žalbu.
Zbog toga je prije više od tri godine podnijeta apelacija Ustavnom sudu BiH, ali odluka još nije donesena. Pozivajući se na Evropsku konvenciju o ljudskim pravima, zatraženo je da se izmijeni Zakon o premjeru i katastru RS upravo u smislu prava na djelotvornu žalbu.
“Ako ste stranci oduzeli određenu imovinu, dozvolite joj onda da ima pravo žalbe, pravo da učestvuje u postupku i naravno da ističe one argumente koji joj idu u prilog – što se u praksi trenutno ne dešava. Očekujemo da će Ustavni sud BiH biti dosljedan i slijediti Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i da će naložiti Narodnoj skupštini RS da uskladi zakon sa konvencijom. A pravo na djelotvornu žalbu je ustaljena praksa Evropskog suda”, ističe Kovačević.
Žalbu na oduzeto zemljiše drugostepeni organ, Republička uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove RS, odbila je u slučaju oduzete imovine Abdurahmana Malkića i njegove porodice. Nakon toga, uputili su tužbu Okružnom sudu u Bijeljini.
“Čekamo rješenje i nadamo se pozitivnom ishodu”, kaže Malkić.
Pozitivan ishod ipak je moguć uprkos svim problemima koji prate proces harmonizacije zemljišnih knjiga u Republici Srpskoj. Potvrđuju to pojedini slučajevi koji su dospjeli do Vrhovnog suda RS.
ODLUKE VRHOVNOG SUDA RS
Advokat Emir Kovačević pojašnjava da, iako su stranke imale svoje parcele upisane u katastarski operat, one im se u brojnim slučajevima proizvoljno oduzimaju, samo na osnovu izjave pravobranioca Republike Srpske. To se dešava u slučajevima kada je određena parcela ranije bila društvena svojinaFNRJ, SFRJ, narodna imovina i slično.
“Dakle, ako ste vi u svojoj parceli, u tragovima imali društvenu i državnu imovinu, bez obzira na zadnji posjed, bez obzira što stvarno stanje ne odgovara upisu u zemljišnu knjigu, oni ispisuju parcelu iz vašeg posjedovnog lista i upisuju je na Republiku Srpsku. Ali mi smo u nekim postupcima uspjeli dokazati da to nije u skladu sa zakonom jer komisija prilikom izlaganja mora utvrditi sve bitne činjenice – prije svega ko je u posjedu te nepokretnosti”, kaže Kovačević.
Ovaj advokat navodi kao primjer slučaj gdje je Vrhovni sud Republike Srpske zauzeo jasan stav i naglasio da u situacijama kada postoji sumnja u vlasnika, komisija mora utvrditi bitne činjenice, a prije svega zadnji posjed.
“Vrhovni sud RS je rekao da treba davati prednost zadnjem posjedu koji odgovara stvarnom stanju. A komisija je u svojim postupcima u pravilu suprotno odlučivala”, podvlači Kovačević.
Praksa je pokazala da se nepravilnosti uglavnom dešavaju na terenu, u komisiji za izlaganje nepokretnosti. Kod sudova je situacija drugačija – Kovačević kaže da je nekoliko okružnih sudova usvojilo njegove tužbe u ovakvim predmetima, a da je već šest takvih odluka donio Vrhovni sud RS.
Uprkos obećavajućim presudama sudova, činjenica je da se građani u ovim postupcima izlažu troškovima u procesima koji zahtijevaju vrijeme. Žalbe i tužbe iziskuju i novac i strpljenje pa se postavlja opravdano pitanje da li organi Republike Srpske računaju na to kao i na nemogućnost stranaka da se žale zbog oduzimanja imovine.
Abdurahman Malkić podsjeća da mnogi iz Srebrenice, ali i iz drugih opština, nisu u prilici da prisustvuju izlaganju nepokretnosti i nemaju priliku konstatovati stanje svoje imovine. Po njemu, to je jasan put da se tiho i bez znanja vlasnika zemljište evidentira kao svojina Republike Srpske.
“Nažalost, ovde se ne radi o čisto tehničkim stvarima, već apsolutno o politički stvarima s namjerom da se obezvrijedi, odnosno, da se smanji imovina u vlasništvu onih koji su prije svega prognani”, zaključuje Malkić.
Tu mogućnost ne isključuje ni advokat Emir Kovačević, čiji je dojam da postoji trend oduzimanja imovine, paušalno, samo na osnovu izjave pravobranioca RS.
Ipak, Kovačević poziva stranke da budu uporne i istrajne u nastojanju da vrate svoju imovinu i ističe da oni koji su uporni – u tome i uspiju.