U Bosni i Hercegovini je početkom devedesetih godina proteklog stoljeća počinjen kulturocid, izjavio je profesor na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Tuzli Izet Šabotić.
Kao jedan od učesnika današnje međunarodne naučne konferencije u Sarajevu o pravnim i političkim posljedicama Deklaracije o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine 9. januara 1992. godine, Šabotić je naveo da je agresija na Bosnu i Hercegovinu, osim ogromnih stradanja njenog stanovništva, progona, etničkog čišćenja, genocida i zločina širom zemlje, dovela do ogromnih razaranja kluturnih i vjerskih spomenika, prvenstveno orijentalno-islamskog graditeljskog nasljeđa.
– U Bosni su uništeni brojni kuturno-historijski i vjerski spomenici. Neki od njih su bili pod zaštitom UNESCO-a. Šteta učinjena nad vjerskim i kulturnim nasljeđem je ogromna i nenadoknadiva. Prema dostupnim evidencijama, tokom agresije je srušeno 614 džamija, 557 mesdžida, 945 mekteba, 1.425 vakufskih objekata, 90 turbeta, 15 tekija. Upravo to upućuje koja je ideologija i politika iza toga stajala, ko su bili naredbodavci po čijim je direktivama to učinjeno. S materijalnog aspekta, stradali su objekti čija se vrijednost mjeri stotinama miliona eura, dok je s aspekta njihovog kulturno-historijskog značaja, to nemjerljivo – kazao je Šabotić.
Navodeći da su prije rata mnogi od vjerskih spomenika bili označeni kao kulturno-historijsko nasljeđe BiH, dalje je rekao i da su od 58 džamija iz registra spomenika BiH, potpuno razorene 22, a sve druge oštećene, među njima 13 spomenika prve kategorije.
– S druge strane, od 40 crkava te katoličkih samostana i pravoslavnih manastira, pet ih je uništeno tokom rata.
Stradali su spomenici kulture od izuzetne važnosti, poput džamije Ferhadije izgrađene 1579. godine, koja je pedesetih godina XX stoljeća proglašena spomenikom nulte kategorije i bila pod zaštitom UNESCO-a. Uništeni su biseri orijantalno-islamske arhitekture poput Aladže džamije u Foči, Atik džamije u Bijeljini, Bijele džamije u Brčkom, stare Kušlat džamije kod Zvornika; porušene su sve džamije u gradu Zvorniku i brojne druge izuzetno vrijedne stare džamije u drugim mjestima BiH – Šabotićeve su riječi.
Kazao je i da su tokom rata, sistemski uništavana groblja i nadgrobni spomenici s ciljem uklanjanja dokaza o opstojnosti Bošnjaka na ovim područjima. Korišćene su teške građevinske mašine za preoravanje grobalja na čijim mjestima su građeni parkirališta, parkovi, nove zgrade, pijace, smetiljišta i sl.
– Prema dostupnim istraživanjima, od 8.000 muslimanskih grobalja u BiH, potpuno je uništeno oko 2.000 a devastirano oko 1.800. Porušena groblja svjedoci su jedne nove i drugačije smrti jer su u Bosni u vrijeme agresije i grobovi umirali. Rušeći vjerske spomenike, agresor je namjeravao uništiti dio bosanske historije, materijalne dokaze stoljetne osptojnosti njenih naroda i kulture. U znatno manjoj mjeri su stradali katolički objekti, poput samostana Plehana, kao i pravoslavni, kao što su Saborna crkva u Mostaru i drugi objekti – rekao je Šabotić navodeći za primjere počinjenog kulturocida i rušenje drugih spomenika kulture, kao što je Stari most u Mostaru ili paljenje Vijećnice u Sarajevu.
Šefko Sulejmanović iz Instituta za društvena i religijska istraživanja u Tuzli, također učesnik današnje konferencije u Sarajevu o posljedicama 9. januara, govorio je o devastaciji i rušenju objekata islamske kulture na području opština Bijeljina i Brčko u periodu 1992-1995. godina.
Naveo je između ostalog da su u Bijeljini, potpuno okupiranoj srpskim vojnim i paravojnim snagama, općini ‘pilot-projektu’ za okupaciju Bosne i Hercegovine aprila 1992., sve gradske džamije srušene u ratnom periodu, uglavnom miniranjem, osim jedne koja je bila tek u izgradnji i još nije bila prepoznatljiva kao vjerski objekat.
U Brčkom su također potpuno srušene sve gradske džamije, dok je minaret džamije u Gornjem Rahiću srušen avio-raketama. Rušenje džamija podsticale su i neke sveštene osobe, naveo je između ostalog Sulejmanović.
Amir Kliko iz sarajevskog Instituta za istraživanje zločina, također učesnik ove konferencije, govorio je o temi “Srpska i hrvatska nastojanja podjele Bosne i Hercegovine u cilju realizacije vlastitih velikodržavnih ideja u 20. stoljeću”. U tom kontekstu su bile njegove teze o međusobnom odobravanju proglašenja srpskih odnosno hrvatskih paradržavnih tvorevina na tlu Bosne i Hercegovine.
Međunarodna naučna konferencija “Deklaracija o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine 9. januara 1992. godine okupila je značajan broj naučnika iz Bosne i Hercegovine te inozemstva.
Počela je jučer a završena na dan neustavnog obilježavanja Dana Republike Srpske, 9. januara.
Osim Instituta za društvena i religijska istraživanja iz Tuzle, ovaj skup su organizirali Institut za istraživanje zločina, koji djeluje pri Sarajevskom univerzitetu, Udruženje Pokret “Majke enklave Srebrenica i Žepa”, Institut iz Kanade za istraživanje genocida, Arhiv Tuzlanskog kantona i Centar za istraživanje moderne i savremene historije iz Tuzle.
Protivpravna i protivustavna Deklaracija o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine od 9. januara 1992. godine predstavlja antiustavan čin praćen političkim, a kasnije i oružanim nasiljem nesagledivih posljedica, ratnim zločinima i razaranjima, naveo je organizacioni odbor skupa.
U proteklim godinama, pred različitim međunarodnim i domaćim sudovima su izrečene brojne presude, utvrđeno da je Srbija odgovorna za nesprečavanje i nekažnjavanje genocida koji su počinile vojska i policija Republike Srpske. U presudama su izrečene kazne za vojno i političko rukovodstvo bosanskih Srba za teške zločine, udruženi zločinački poduhvat i genocid. Uprkos presudama, političko rukovodstvo u bosanskohercegovačkom entitetu Republika Srpska veliča ratne zločince kao svoje heroje, a samim tim veliča i ratne zločine i genocid, što otežava uspostavu stabilnosti u Bosni i Hercegovini. Uprkos odluci Ustavnog suda Bosne i Hercegovine od 26. novembra 2015. godine, kojom je potvrđeno da je 9. januar neustavan, ovaj datum se obilježava i slavi kao Dan entiteta Republika Srpska, naveo je organizaconi odbor konferencije.