Piše: Nedžad AHATOVIĆ
Ruski predsjednik V.V.Putin tokom posjete Turskoj odgovarajući na pitanja novinara o slučaju Skripalj, te generalno o zaoštravanju odnosa između Rusije i Sjevernoatlantske vojne alijanse kazao je kako se nada da će razum ipak prevladati i da će se svi vratiti dijalogu u okviru međunarodnog prava. Iznimno smirena i proračunata izjava za nekoga koga se sumnjiči da je dvostrukog agenta Sergeja Skripalja naredio ubiti sa bojnim otrovom NAVIČOK za koji ne postoji protivotrov na Zapadu. To je, ako se dokaže da iza tog atentata stoji Rusija, za mene lično podlost bez presedana.
Šta se zapravo krije iza zaoštravanja odnosa između Rusije i Zapada. Kratko i jasno – čisti ekonomski interes.
Njemačka godišnje potroši 99 milijardi kubnih metara gasa od čega najmanje trećina dolazi direktno iz Rusije, projektom „Sjeverni tok 2“ taj se podatak penje na najmanje polovinu ukupnih potreba Njemačke privrede za gasom. Mala cijena ruskog gasa omogućava njemačkoj privredi enormne profite, ali i ekonomsku i na kraju i političku zavisnost od partnerstva sa Rusijom. No, sa druge strane recimo kapital Deutsche Bank samo jednog od nekoliko velikih finansijskih giganata u Njemačkoj i 16 po rangu finansijskoj instituciji u svijetu je procijenjen na 70 triliona dolara. Sa ekonomskog i političkog strateškog aspekta interesantno je spomenuti da je Deutsche Bank vlasnik najvećeg dijela dionica Kineske HNA investicijske grupe, jedne od najvećih investicijskih grupacija izvan zemalja članica grupe G-7, čiji je kapital procijenjen na preko 100 milijardi Yena. Dakle, stvaranjem većih profita u Njemačkoj privredi, profit njenih banaka će eksponencijalno rasti, a suficit će se u vidu kreditiranja i investicija plasirati i na veliko rusko tržište u većem obimu nego je to do sada bio slučaj.
Njemačka će na taj način nastojati da povećanjem investicija izbalansira svoju zavisnost od ruskog gasa i njenog političkog uticaja, jer će povlačenjem svog kapitala jednako moći da politički i ekonomski destabilizira Rusiju. Ovu igru mačke i miša između Anglele Merkel i V.V.Putina, američki predsjednik Donald Tramp dobro razumije, jer je to jezik poslovnog svijeta, no u političkom smislu, On vuče nepripremljene i loše poteze sa kojima on želi da se nametne kao glavni pregovarač u toj velikoj igri. Putin sa druge strane, svjestan svog podređenog položaja u finansijskom smislu, briljantno igra veliku igru političke i vojne dominacije na strategijskom nivou čime kompletnu Sjevernoatlantsku vojnu alijansu i EU dovodi u neravnopravan i podređen položaj. Vještim sukobljavanjem individualnih ekonomskih interesa, te isticanjem i suprotstavljanjem značajnih političkih razlika između pojedinih najrazvijenijih zemalja Zapada unutar EU i šire, Rusija profitira i na ekonomskom i vanjsko-političkom planu.
Ukupan godišnji kapacitet gasovoda „Sjeverni tok 2“ bio bi 55 milijardi kubnih metara plina čime bi se udvostručila količina plina koja bi se iz Rusije direktno isporučivala u Njemačku preko Baltičkog mora, zaobilazeći Ukrajinu kao tradicionalnu tranzitnu rutu. Vrijednost kompletnog projekta je 9 milijardi eura, a očekivani prihod od ovog gasovoda je najmanje 120 milijardi eura godišnje u poređenju sa 55 do 60 milijardi eura koliko izvoz gasa u Njemačku na godišnjem nivou iznosi danas. Ekonomije Njemačke, Austrije, Češke, Italije i drugih zemalja zavise 100% od ruskog gasa i ove zemlje ne žele da dovode stabilnost poslovanja svojih najvećih i najprofitabilnijih kompanija u pitanje. Stoga je Njemačka kao najvažnija zemlja EU koja uveliko diktira politiku unije i pored oštrog protivljenja SAD-a i Velike Britanije, Poljske i Baltičkih zemalja u martu ove godine dala zeleno svjetlo za izgradnju ovog gasovoda koji je za Rusiju od iznimne ekonomske važnosti. Naime, 38% ukupnog ruskog budžeta čini izvoz nafte i gasa. Ukupni ruski prihodi od izvoza nafte, gasa i derivata nafte u sedmogodišnjem periodu, od 2000. do 2007. godine po optimalnim cijenama prodaje, prema ocjenama eksperata kretali su se oko 893 milijarde dolara.
Po tom osnovu ruske kompanije u sektoru nafte i gasa za osam godina su na ime poreza i dažbina državi isplatile 700-730 milijardi dolara. U istom periodu Rusija je uspjela da otplati sto milijardi dolara vanjskog duga i uštedi oko 170 milijardi dolara. Dok se Njemačkoj nudi jeftin gas iz Rusije čija prodaja drži rusku ekoemiju vitalnom, tečni prirodni gas (LNG) koji se transportira uglavnom specijalnim tankerima na -162 stpena C se javlja kao alternativa, a trase njegove distribucije prema Centralnoj Evropi idu i preko regona Zapadnog Balkana. LNG terminal na hrvatskom otoku Krk je jedna od ključnih polaznih stanica za distribuciju tečnog prirodnog gasa prema Evropi.
Ruske su procijene da će do 2035 godine Evropa, a posebno Njemačka trošiti sve veće količine LNG-a i do 35% od ukupne potrošnje gasa. Stoga je efikasna strategija energetike i plasmana ruskog gasa i naftnih derivata, pitanje biti ili ne biti za Rusku Federaciju i za vrijeme i poslije Putina. Dok se projekat „Sjevernog toka 2“ čeka, tzv. „Turski tok“ preko Crnog Mora do Evrospkog dijela Turske je već na 48% izgradnje. Sa dva kraka koja će ići po dnu Crnog Mora Ruska Federacija planira plasirati oko 30 milijardi kubnih metara gasa, od čega će Turska imati tzv. tranzitni profit i jeftiniji gas za vlastitu industriju koja je u velikom zamahu na svjetskom tržištu. Dalja distribucija gasa preko „Turskog toka“ ka Evropi treba da odobre institucije EU, a eventualni koridori gasovoda ići će preko regije Zapadnog Balkana što objašnjava iznenadnu zainteresiranost supersila za ovim regionom.
U tom kontekstu umanjivanjem međunarodnog značaja Srbije kao tradicionalnog ruskog saveznika, te intenziviranjem rješavanja pitanja statusa Kosova kao suverene i nezavisne države i u tom kontekstu davanjem prednosti Hrvatskoj kao svojevrsnoj balkanskoj kapiji NATO-a, značajno se umanjuju mogućnosti prolaska „Turskog toka“ preko regiona Zapadnog Balkana. Kao protivtežu tim aktivnostima zbog katastrofalno loše postavljenog političkog sistema konstanto se dovodi u pitanje opstojnost Bosne čime Rusija drži EU i SAD na toplom režimu kada je u pitanju Balkan, dok se preko afere sa „AGROKOROM“ Hrvatska kao najvažnija zemlja regiona za redistribuciju LNG-a drži u relativnoj političkoj nestabilnosti. Srbija se u tim nadmetanjima super sila nastoji i nogama i rukama pozicionirati kao najvažnija zemlja regiona, a njen rivalitet sa Hrvatskom u tom pogledu kao članicom NATO-a i EU pokazuje se prije svega na vojnom planu gdje se odvija mini utrka u naoružanju. Ovaj rivalitet je iniciran i od strane velikih igrača koji prije svega vode računa o vlastitom probitku.
Ako se sa globalnog plana fokusiramo samo na Bosnu, moramo konstatirati da i u Srbiji i u Hrvatskoj postoje još uvijek jake političke struje koje zagovaraju redefiniciju granica na Balkanu po sporazumu iz Karađorđeva, dok se njeno stanovništvo pod uticajem popularnih medija i društevnih mreža snažno raslojava u političkom i nacionalnom smislu. Bošnjaci kao mikroobjekt analitičkog promatranja i kao većinsko stanovništvo u BiH se medijski demonizira kroz aktuelnu političku doktrinu islamofobije sve sa ciljem diskreditacije ideje o jedinstvenoj državi BiH, koja s obzirom na njeno većinsko muslimansko stanovništvo može predstavljati Kalifat u sred Evrope. Na toj matrici guši se Bosna i Hercegovina kao država, međunarodni subjekt i ravnopravna članica Ujedinjenih Nacija.
Dakle, konflikt na Balkanu, ako do njega dođe što je posebno pitanje, neće biti finasiran i iniciran našim domaćim dobro poznatim antagonizmima, već će biti uveliko potaknut iz vana, a sve u skladu sa ekonomskim interesima super sila.
Međutim, ako se izdignemo iznad tih dnevno-političkih događanja i pogledamo Zapadni Balkan kao periferiju EU, ekonomski apsolutno nerazvijen region, sa relativno malim tržištem i ljudskim potencijalom, vidjećemo da kompletan ovaj prostor suštinski tavori i dalje u svojim ideološkim zabludama, vjerskim konzervativizmima i političkim nacional-šovinizmima. To ga čini izuzetno ranjivim prostorom i neuralgičnom tačkom za razne negativne uticaje i veoma lako izazivanje konflikta.
Ako uzmemo gore navedene procese kojima se nastoji uzeti primat nad tokovima novca, političke moći i uticaja, zamislite onda koliko jadno i sramotno izgledaju bez razlike svi vrli političari Zapadnog Balkana koji dođu na noge Putinu ili Merkelovoj sa svojim pritužbama u vezi tzv. „međe“. Vrli naši političari čije ekonomije ne mogu doseći razinu prihoda gradova u razvijenim zemljama Evrope. Ovom prilikom recimo da samo grad Beč ima godišnje 14 milijardi eura budžeta znači kao Bosna i Srbija zajedno. I takvi političari, koji se sumnjiče da su iz ograničenih državnih budžeta „sklonili“ za sebe dio novca na sigurno, imaju obraza pričati o ratovima, secesijama, pitanjima nacionalne ravnopravnosti i pridruživanjima ozbiljnim političkim i vojnim asocijacijama.
Takvi politički predstavnici bez državničke svijesti, najvećim djelom izrazito potkupljivi, socijalno neosjetljivi i zarobljeni u svojim političkim konfrontacijama koje ih i drže na vlasti decenijama, bez kojih nemaju realnih političkih vizija ili planova, ozbiljnim državnicima i svjetskim liderima izgledaju kao lučki radnici u skupim odjelima. Nažalost, svijet takvu sliku ima i o nama samima koji takve političare stalno biramo na izborima. Mislim da je zaista krajnje vrijeme da cijelom svijetu pokažemo da ovaj region može puno bolje, da može zajedno da živi i radi bez podizanja nacionalnih tenzija i konflikata i da sam iskorištava vlastitu pamet i mladost u svrhu boljeg života.