Objavljen je sažetak nepravosnažne presude bivšim pripadnicima Službe državne bezbjednosti (SDB) Srbije Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću za ratne zločine u BiH i Hrvatskoj. Između ostalog, obrazloženo je zašto nisu osuđeni za udruženi zločinački poduhvat.
Pretresno vijeće Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove (MKSJ) je presudilo da je tužilaštvo, kako je navedeno, dokazalo zločin protiv čovječnosti te kršenje zakona i običaja ratovanja. Kako su istakli, ispunjeni su kriteriji za obilježja krivičnog djela “deportacije” i drugih nehumanih dijela, a što se odnosi na prisilno premještanje.
“Pretresno vijeće dalje konstatuje da su ubistva i prisilna premještanja vršena s diskriminatornom namjerom i da stoga ispunjavaju kriterije za obilježja krivičnog djela progona, zločina protiv čovječnosti (…) Pretresno vijeće smatra da sistematski obrazac krivičnih djela koja su srpske snage izvršile protiv nesrpskih civila predstavlja najuvjerljiviji dokaz koji ukazuje na postojanje zajedničke zločinačke svrhe”, obrazložili su.
Potcrtali su da su “uvjereni” da je UZP bio u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj.
“Iz razloga navedenih u presudi Pretresno vijeće je uvjereno da je barem od augusta 1991. postojao UZP. Zajednička zločinačka svrha ovog poduhvata bila je da se izvršenjem krivičnih djela, za koja se terete u optužnici, većina nesrpskog stanovništva prisilno i trajno ukloni s navedenih područja. Tu zajedničku zločinačku svrhu dijelili su određeni visokopozicionirani politički, vojni i policijski rukovodioci iz Srbije, srpskih autonomnih oblasti Krajine i Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema, kao i iz Srpske Republike Bosne i Hercegovine, kasnije preimenovane u Republiku Srpsku”, naveli su.
“Nisu uvjereni da su doprinijeli ostvarivanju zajedničke zločinačke svrhe”
Pretresno vijeće je napomenulo da su Stanišić i Simatović optuženi da su učestvovali u UZP-u.
“U optužnici se tvrdi da su optuženi učestvovali u UZP-u time što su osiguravali kanale veze među ključnim učesnicima UZP-a u Beogradu i na lokalnom nivou, kao i time što su rukovodili i organizovali formiranje, finansiranje, obuku, logističku podršku i druge značajne pomoći ili podrške različitim srpskim snagama, uključujući specijalne jedinice SDB-a, koje su učestvovale u činjenju opisanih zločina”, naglasili su.
Potom su istakli da se “nisu uvjerili da su optuženi takvim postupanjem doprinijeli ostvarivanju zajedničke zločinačke svrhe”.
“U vezi sa srpskim snagama u Srpskoj autonomnoj oblasti Krajina, kao što se objašnjava u presudi, Pretresno vijeće konstatuje da su obojica optuženih u prvoj polovini 1991. bili uključeni u osiguravanje nekog oblika pomoći lokalnim sigurnosnim strukturama, uključujući pomoć u obučavanju pripadnika policije Krajine, Teritorijalne odbrane Krajine i drugih dobrovoljaca u kampu u Golubiću, a kasnije i u Kninskoj tvrđavi. Međutim, tužilaštvo nije dokazalo van razumne sumnje da je zajednička zločinačka svrha postojala prije augusta 1991. Shodne tome, Pretresno vijeće se nije uvjerilo da su optuženi takvim postupanjem doprinijeli ostvarivanju zajedničke zločinačke svrhe”, ocijenili su i dodali da su ovo zaključili i u vezi njihovog eventualnog doprinosa u Srpskoj autonomnoj oblasti Slavonija, Baranja i Zapadni Srem.
Konstatovali su da Stanišić i Simatović nisu pomagali Radovanu Karadžiću koji je pravosnažno osuđen na doživotni zatvor.
“Što se tiče srpskih snaga u Bosni i Hercegovini, Pretresno vijeće smatra da je Stanišić često bio u kontaktu sa Radovanom Karadžićom prije i poslije formiranja Republike bosanskih Srba. Međutim, nema dovoljno pouzdanih dokaza koji bi van razumne sumnje pokazivali prirodu i vrstu eventualne konkretne pomoći koju su optuženi pružali Karadžiću ili drugim navodnim učesnicima UZP-a, a u vezi sa uspostavljanjem odvojenih srpskih policijskih i vojnih struktura u Bosni i Hercegovini”, naglasili su.
Arkanova Srpska dobrovoljačka garda, Škorpioni, Frenkijevci i Crvene beretke
Utvrdili su da nije dokazano da su rukovodili i organizovali formiranje, finansiranje, obuku, logističku podršku i druge značajne pomoći ili podršku paravojnim jedinicama, među kojima su Srpska dobrovoljačka garda na čelu za zločincem Željkom Ražnatovićem Arkanom i Škorpioni.
Utvrdili su da su optuženi imali ovlaštenja nad jedinicama poznatim kao Frenkijevci i Crvene beretke koji su činili zločine i u Bosanskom Šamcu.
“Pretresno vijeće konstatuje da su u martu 1992. pripadnici Jedinice obučili grupu od približno 18 muškaraca iz Bosanskog Šamca. U ovom periodu obučena je, a kasnije integrisana u Jedinicu, još jedna grupa, koja je uključivala bivše pripadnike specijalne policije Srećka Radovanovića, zvanog Debeli, i Slobodana Miljkovića, zvanog Lugar (…) Konstatuje se da su 11. aprila 1992. pripadnici Jedinice, među koji su bili Debeli, Lugar i Dragan Đorđević, zvani Crni, iz Pajzoša doletjeli vojnim helikopterima od jednog sela u blizini Bosanskog Šamca. Ovim pripadnicima Jedinice i drugim pridružila se grupa mještana iz Bosanskog Šamca. Po dolasku, ova grupa je prepotčinjena Jugoslavenskoj narodnoj armini (JNA) i dobijala je naređenja od lokalnog komandanta”, naveli su.
Međutim, konstatovali su da nije dokazano da su Stanišić i Simatović “izdavali instrukcije i pružali podršku tokom vršenja tih krivičnih djela”. Smatraju da su “obučavanjem i raspoređivnajem pripadnika Jedinice i lokalnih Srba iz bosanskog Šamca kako bi učestvovali u preuzimanje vlasti u općini, osigurali praktičnu pomoć, što je imalo značajnog utjecaja na izvršenje krivičnih djela u Bosanskom Šamcu”.
“Iz razloga objašnjenih u presudi, tužilaštvo nije van razumne sumnje dokazalo da su optuženi, osim u vezi sa Bosanskim Šamcem, korištenjem jedinica za posebne namjene SDB-a doprinijeli i osigurali praktičnu pomoć u izvršenju krivičnih djela za koja se terete u optužnici”, zaključili su.
“Znali su za namjere UZP-a, ali nije dokazano da su u njemu učestvovali”
Potcrtali su da su Stanišić i Simatović, kako su potcrtali u Pretresnom vijeću, znali da su učesnici UZP-a dijelili namjeru da se sa velikih područja u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj prisilno i trajno ukloni većina nesrpskog stanovništva.
Ponovili su da nije dokazano da su učestovali u UZP-u.
“Pretresno vijeće nije utvrdilo da je jedini razumni zaključak na osnovu dokaza taj da su Stanišić i Simatović dijelili namjeru da doprinesu ostvarenju zajedničke zločinačke svrhe. Shodno tome, iz razloga obrazloženih u presudi, tužilaštvo nije van razumne sumnje dokazalo da su optuženi učestvovali u UZP-u”, naglasili su.
Kako su istakli, oni su krivično odgovorni za pomaganje i podržavanje izvršenja krivičnih djela u Bosanskom Šamcu, ali da nisu odgovorni za planiranje, naređivanje ili pomaganje i podržavanje bilo kog drugog krivičnog djela iz optužnice.
Podsjećamo, bivši rukovodeći kadrovi srbijanskog SDB-a Stanišić i Simatović su jučer nepravosnažno osuđeni na po 12 godina zatvora. Protiv njih je optužnica podignuta prije 18 godina, a prvo suđenje im je počelo 2013. kada su oslobođeni po svim tačkama optužnice. U decembru 2015. Žalbeno vijeće MKSJ je ukinulo oslobađajuću presudu i zatražilo novo suđenje.